Zou het werkelijk waar zijn? Of is het een smoes die de politicus goed kan gebruiken op het moment dat hij zijn eigen leegte ontdekt? Voor mij is dit moeilijk te beoordelen. Ik ben zelf geen musicus en probeer in deze blogs tot de muziek van buitenaf door te dringen, vanuit de amuzikaliteit.
De wereld van de muziek straalt voor mij eigenlijk altijd authenticiteit uit. Je kunt het in de muziek niet ver schoppen als je niet bent wat je uitstraalt, en niet met je publiek deelt wat je daarop wil overbrengen.
Geheel anders is het in het onderwijs. Daar heb ik vaker gehoord en ook meegemaakt dat je je emoties niet zomaar moet tonen. Je moet je door leerlingen niet boos laten maken, en die boosheid niet laten merken als je die hebt. Daarnaast moet je wel boos kunnen zijn als de situatie daar om vraagt. In die zin zou je dus van leegte kunnen spreken. Leegte als beschikbaarheid, beschikbaarheid voor de leerling als leerling, de leerling om hem iets te leren.
Deze herdefiniëring van de leegte zouden we wellicht ook op de muziek kunnen toepassen. Ook daar gaat het er natuurlijk om dat de violist zich niet laat storen door emoties die niet passen bij het stuk dat ze staat te spelen. Je bent beschikbaar voor de muziek en het publiek, en je gebruikt je emoties om de muziek te laten plaatsvinden.
Leegte in een andere zin zouden we nu kunnen beschouwen als amuziek. Je speelt de muziek zonder dat die iets teweeg brengt bij de toehoorder. De toehoorder denkt dan al gauw dat die muziek ook niets bij jezelf teweegbrengt.
Zo wordt er gesproken van 'lege virtuositeit'. Denk aan Wibi Soerjadi met zijn parelende spel en zijn knuffels in zijn waanzinnige villa bij Zeist. Ik vind het wel mooi, maar door alle negatieve publiciteit ga ik toch gauw denken dat er ook met het schoonheidsideaal aan de hand is. Om de authenticiteit te redden zou je kunnen vluchten naar de dissonanten en weg uit de virtuositeit. Maar hoe dan ook is de authenticiteit een zaak van het innerlijk, en die kun je niet redden via uiterlijke zaken.
Het heeft even geduurd, maar ik ben nu zo ver dat ik virtuositeit kan waarderen. Het begon ooit met Liszt. Die stond bij mij en mijn muzikale vriend Hans vroeger bekend als het voorbeeld bij uitstek van de lege virtuositeit, tegenover Chopin, en tegenover Mozart en Beethoven. Het zal Reinbert de Leeuw zijn geweest die stukken van de Liszt op leeftijd speelde, simpel, kort, diepzinnig, religieus. Het werd ongeloofwaardig dat een en dezelfde persoon voorheen alleen maar lege muziek had gemaakt, en dus ging je er met terugwerkende kracht anders naar luisteren.
Maar anderen, zoals mijn muzikale neef Peter, vonden Reinbert de Leeuw weer een aansteller, met zijn trage uitvoeringen van Satie. Misschien - denk ik - is die Satie ook wel een aansteller. Maar wel een die het toegeeft, hij zei ooit dat zijn muziek bedoeld was als behang. En het was toch de tijd van Oscar Wilde enzo.
Waarom besteden types als ik, en niet te vergeten Thomése, zoveel aandacht aan de negatieve leegte? Is het een passage naar de authenticiteit? Het trekken van een grens die we graag willen oversteken om het negatieve achter ons te laten?
Ik denk het niet. Daarvoor is het genot te groot. Op een bepaald niveau doet de interesse in authenticiteit en kwaliteit er niet toe. Je verwondert je, je vindt iets grappig. En als toegift krijg je af en toe ook nog de authenticiteit als restproduct cadeau, omdat je maskers van gezichten aftrekt. Daar staan we dan met zijn allen. We zijn de Pulcinella's van Stravinsky. Allemaal met een gezicht dat eruitziet als een masker. Onze emoties - zei Walter Benjamin - zijn onze huisdieren. Ze mogen ons verblijden, maar we willen dat ze het grootste deel van de dag stil in hun mand liggen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten