Muziek en meningen rond FunX

Het is verleidelijk om te reageren op het bericht dat radiozender FunX is gestopt met een programma omdat medewerkers met de dood zijn bedreigd. Ik heb namelijk een paar dagen geleden een blogserie afgesloten over muziek en Agamben. Daarbij had ik steeds het gevoel dat muziek iets is wat vooral op de achtergrond een rol speelt. Zo kon ik mooi, net als Agamben zelf overigens, de muziek uitspelen als een onderschatte machtsfactor.

Maar nu brandt er dus een hevige strijd los over muziek. Het incident lokt zoals altijd stellige meningen uit, maar ook toelichting van deskundigen. Misschien zijn die meningen niet heel erg verkeerd. Ze zetten visies op enorme afstand van elkaar en er ontstaat een loeigroot tussengebied. Zo zegt de een dat muziek hoort bij de Islam, een ander dat er niets over staat in de Koran, de een zegt dat muziek erg belangrijk is tijdens de Ramadan, de ander dat je dan beter geen muziek kunt luisteren, want je gaat toch ook geen herrie maken tijdens de dodenherdenking.

Ik denk nu steeds: o ja, dat heb ik behandeld in blog zus en zo, nummer dit en dat. Maar een belangrijk element had ik nog nauwelijks behandeld, namelijk dat muziek een belangrijk gespreksonderwerp kan zijn.

Zojuist las ik in de beroemde roman Anna Karenina over haar man, die dus Karenin heet. Hij maakt een scherp onderscheid tussen aan de ene kant politiek, filosofie en theologie, en aan de andere kant kunst, poëzie en muziek. Bij de eerste groep is hij op zoek naar een eigen overtuiging, maar over de tweede groep heeft hij zijn overtuigingen altijd paraat:

'Hij sprak graag over Shakespeare, Raphael en Beethoven, en over de betekenis van de nieuwe stromingen in poëzie en muziek, die bij hem alle zeer scherp en logisch van elkaar gescheiden waren.' (110-11)

Dat slaat natuurlijk nergens op, zeker niet in een roman, tenminste, als we de overtuigingen van Karenin zouden zien als iets wat Tolstoj zelf ook denkt of wat wij misschien ook moeten denken. Het is een roman, en die staat meer aan de kant van de poëzie dan aan de kant van de politiek.

Het wordt een ander probleem wanneer we de muziek gaan bekijken vanuit de godsdienst. Daar kun je op zoek gaan naar overtuigingen, maar als je gelovig bent zul je toch ook willen weten hoe Allah over iets denkt, en dan is het alleen maar vervelend dat de Koran je op dat punt in de steek laat.

Wel dacht ik: goed, nu weet je ook eens hoe dat voelt, want ik moest ook de hele tijd bedenken wat Agamben vond van muziek terwijl hij er bijna nooit over schrijft. Ik realiseer me hoe bedrieglijk dat gevoel is, Agamben kun je niet met Allah vergelijken. Ik zal dus net als Karenin verder op zoek moeten naar mijn overtuiging. Dat kan altijd een kettingreactie uitlokken. Ik weet niet hoe de roman verdergaat, maar vermoed wel dat de overtuigingen van Karenin en misschien ook van Tolstoj zelf kunnen wankelen.

Er zit wellicht iets in muziek, muziek van een afstand, dat die overtuigingen uitlokt en aan het wankelen brengt. Je zou dat ritme kunnen noemen.