Het komt even niet meer goed - César Franck gehalveerd

Nog steeds ben ik op zoek naar het verschil tussen muzikaal en amuzikaal. Dit deels om biografische redenen, ik ben waarschijnlijk amuzikaal, houd toch van muziek (waarschijnlijk om biografische redenen) maar wil van mijn nadeel een soort voordeel maken. Kan ik mijn amuzikaliteit inzetten om mezelf en de wereld beter te leren kennen?

Gisteren deed zich daartoe een nieuwe kans voor. Ik was met een vriendin naar een lunchconcert, en zij verheugde zich speciaal op het derde stuk, de beroemde vioolsonate van César Franck. Het werd allemaal prachtig uitgevoerd, de kleine zaal van Tivoli-Vredenburg zat bomvol, en de amuzikaliteit werd al aangekondigd in het gedrag van mijn buurman die gewoon doorging met appen. (Maar dat hou je toch.)

Die sonate kwam er wel, maar.... het betrof een lunchconcert, en dat hield blijkbaar in dat het niet te lang mocht duren. Kortom, we kregen alleen de eerste helft te horen. Dit, meer dan de appende buurman, is de amuzikaliteit waar ik op doelde. Muziek heeft waarschijnlijk wel te maken met samenhang, samenhang verlenen aan het leven, daarbij in het midden latend of het leven die samenhang zelf al heeft, en doordat je dit in het midden laat ben je in staat het leven te beleven als iets samenhangends.

Met mijn intellect ben ik in staat om de kwetsuur te genezen. Ik hoorde in het eerste stuk, een vioolsonate van Poldowski, een motiefje waarvan ik al wist dat we het zouden terughoren in de vioolsonate van Franck. Zodoende hadden we te maken met een ringcompositie, en los daarvan, maar niet helemaal, wist ik dat Franck ook zelf wel werkte met cyclische structuren, het laten terugkomen van motieven. En los daarvan, maar niet helemaal, had ik ooit met de vriendin die naast me zat een langdurige relatie, u ziet, ringcompositie in de muziek en in het leven.

Maar ik vertrouw mijn intellect niet helemaal. Naar mijn inschatting heeft het intellect me een flink eind richting muziek gebracht, en me tegelijk de misvatting bezorgd dat ik muzikaal was. Zouden we kunnen zeggen dat het intellect een kracht is die amuzikaliteit teweeg kan brengen? Niet uitsluitend, daarvoor zit er teveel structuur en samenhang in de muziek zelf, maar het intellect maakt de emotie tot op zekere hoogte overbodig, schijnbaar overbodig, en daardoor ontstaat de misvatting dat je met muziek te maken hebt, wanneer je in werkelijkheid in de amuziek zit.

Terwijl ik me dit realiseer, dient zich een andere interpretatie van mijn ervaring van gisteren aan. De halvering van de Francksonate bracht de amuziek aan het licht die nodig was om de muziek te laten klinken. Ik las in het programmablad dat Franck deze sonate componeerde met een mooie jonge leerlinge in gedachten, waarbij een verband werd gesuggereerd met de vroomheid van zijn vrouw die meer van God hield dan van haar geniale man. Je zou kunnen zeggen: Franck bleef ergens halverwege hangen, tussen zijn godvruchtige vrouw en zijn onbereikbare leerlinge.

De violiste van gisteren legde uit dat het eerste deel van de sonate de liefde verbeeldt, en het tweede deel de strijd. 'In de delen erna komt het weer goed, maar vandaag dus even niet', besloot ze haar inleiding.

Muziek en leven, het draait in zekere zin om de amuziek. De muziek onttrekt de amuziek aan het licht. De sonate werd in première gebracht bij het huwelijk van de briljante violist Eugène Ysaÿe, ergens in een hotel met een geleende viool en een oude piano ter plaatse. Het lijkt erop dat de amuziek de muziek blijft omgeven, als een onbewuste dat hier en daar de kop opsteekt.